Jak elektrochemiczne procesy zachodzące w mózgu mogą pomóc uzyskać lepsze samopoczucie i leczyć traumy?

Trudne wydarzenia w naszym życiu mogą mocno utrudnić nasze funkcjonowanie na długi czas. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że często pozostawiają po sobie piętno na całe życie. Często w takich przypadkach sięgamy po farmakoterapię, która obciążona jest efektami ubocznymi – choć często konieczna, lub psychoterapię, która bywa długotrwała i uciążliwa. Czy możemy pozbyć się traumy w prostszy i szybszy sposób?

Spis treści

1. Elektrochemiczne kodowanie w mózgu
2. Jak działają bodźce sensoryczne?
3. Jak powstają reakcje na bodźce?
4. Terapia Havening a inne sposoby leczenia

Techniki Havening i inne terapie – sposoby leczenia traumy

Choć nie zawsze to sobie uświadamiamy, czasami trudności, z jakimi się zmagamy, takie jak odczuwanie wzmożonego niepokoju i uporczywych emocji, mają źródło w wydarzeniach z przeszłości i traumie zakodowanej w naszym mózgu na całe życie (Van der Kolk, 2006).

Najpopularniejsze sposoby leczenia problemów psychicznych to psychoterapia oparta na rozmowie z terapeutą oraz farmakoterapia oparta na stosowaniu leków. Sposobem poradzenia sobie z takimi problemami mogą być też metody polegające na przekształcaniu sygnałów elektrochemicznych w mózgu. Większość z nich traktowana jest jako metody alternatywne, wspomagające tradycyjne leczenie. Wiele z nich to metody pochodzące z tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM; Tao i in., 2016) i indyjskiej (Ajurweda) oparte na przepływie energii w ciele. Przykłady takich terapii to:

• Techniki medytacji i uważności,
• Joga i ćwiczenia oddechowe,
• Aromaterapia,
• Ćwiczenia fizyczne: Tai Chi, Qigong, TRE (Tension Release Exercises), ćwiczenia analizy bioenergetycznej (Lowen, 1994),
• Biofeedback (Blase i in., 2016),
• Terapie manualne (akupunktura, refleksologia, masaż, rolfing – integracja strukturalna; Weinberg i Hunt, 1979),
• Terapia muzyką (np. FEMI – five elements musical intervention; Wang i in., 2022).

Metody te nie mają ugruntowanego potwierdzenia w nauce, jednak znany jest ich pozytywny wpływ na organizm i psychikę człowieka, przez co używane są do wspomagania leczenia tradycyjnymi metodami, a także do polepszenia funkcjonowania psychicznego np. u pacjentów nowotworowych, w czasie zwiększonego stresu (np. pandemia COVID-19 czy okres połogu u kobiet), w łagodnych stanach depresyjnych osób starszych. Bardzo ważne jest na tym etapie podkreślić, że ze względu na to, że pomimo są również rekomendowane przez wielu lekarzy jako dodatki do tradycyjnego leczenia, nie są to sposoby leczenia powszechnie przyjętych w nauce, i jako takie nie zastąpią tradycyjnego (zachodniego) leczenia medycznego. Według prawa mogą one być jedynie sposobami poprawiania samopoczucia / lub medycyny alternatywnej jako dodatek do tradycyjnego leczenia przez służbę zdrowia.

Obecnie pojawiają się inne techniki wykorzystujące podobne metody, których działanie poparte jest jednak odkryciami neuronauki. Są to m.in. metody psychosensoryczne, takie jak terapia Havening. Stosuje się je przede wszystkim do leczenia traumy, ale także w celu polepszenia jakości życia i odkrywania własnego potencjału (Ruden, 2010).

Do grupy tych metod należy również terapia EMDR – terapia odwrażliwiania oparta na ruchach gałek ocznych (Wilson i in., 2018) oraz techniki psychologii energii (Feinstein, 2022): EFT (Emotional Freedom Technique) i TFT (Thought Field Therapy) oparte na opukiwaniu ciała, a także TAT (Tapas Acupressure Therapy) wykorzystująca uciskanie różnych punktów ciała.

Wszystkie te metody mają zakorzenienie w neuronauce i wykorzystują elektrochemiczne funkcje naszego mózgu w celu zainicjowania zmian w myśleniu czy zachowaniu za pomocą niespecyficznych bodźców dotykowych, po aktywowaniu świadomości przez skierowanie myśli ku konkretnemu traumatycznemu wydarzeniu.

Elektrochemiczne kodowanie w mózgu

Nasze ciało, procesy wewnętrzne, reakcje na wydarzenia zewnętrzne, pamięć – u podstawy naszego funkcjonowania w każdym z tych aspektów leżą sygnały elektrochemiczne. Mechanizmy chemiczne i elektryczne są ze sobą ściśle związane. Procesy chemiczne odpowiadają za strukturę naszego ciała oraz produkcję i magazynowanie energii, a tym samym także informacji. Procesy elektryczne natomiast powodują uwalnianie tej energii, modulując aktywność neuronalną w całym naszym ciele i tym samym wpływając na wszystkie procesy w nim zachodzące.

Poznanie sposobu elektrochemicznego funkcjonowania organizmu człowieka pozwoliło na zaproponowanie nowych sposobów leczenia traum poprzez usuwanie niechcianych informacji zakodowanych w mózgu na skutek traumy. Tym samym zmieniamy sposób postrzegania danego wydarzenia, świata zewnętrznego i siebie samych, przywracając świadomość do stanu sprzed wystąpienia traumy.

Jak działają bodźce sensoryczne?

Terapia Havening do przekodowania informacji w mózgu wykorzystuje bodźce sensoryczne. Bodźce ze świata zewnętrznego trafiają do nas w różnych formach – wzrokowe jako fale elektromagnetyczne, słuchowe jako wibracje powietrza, smak jako sygnał chemiczny, dotyk jako sygnał mechaniczny. To samo dotyczy bodźców pochodzących z wnętrza organizmu, takich jak czucie trzewne w postaci sygnałów mechanicznych, chemicznych i elektrycznych, zmysł kinestetyczny jako sygnały mechaniczne czy myśli jako sygnały elektrochemiczne. Mimo wielości dróg i rodzajów sygnału, każdy docierający do nas bodziec po przekształceniach trafia do mózgu jako sygnał elektrochemiczny. Każdy z opisanych bodźców i powstających na jego skutek sygnałów może być bardzo złożony, np. na odczucie dotyku składają się wszystkie informacje pochodzące z aktywacji receptorów w skórze: uczucie nacisku, temperatura, ból, świadomość miejsca dotyku, towarzyszący mu ruch (Purves, 2001). Wszystkie te informacje przekazywane są jednak do mózgu jako sygnały elektrochemiczne.

Jak powstają reakcje na bodźce?

Każdy bodziec wywołuje reakcję specyficzną dla niego – może to być reakcja wrodzona lub wyuczona. Inaczej zareagujemy na dotyk matki, inaczej na przypadkowy dotyk mijanej przez nas osoby czy przedmiotu, a jeszcze inaczej gdy dotknie nas ktoś, kto wcześniej nas skrzywdził.

Część reakcji na bodźce wydaje się dla nas neutralna, jednak część wiąże się z odczuwaniem różnych emocji, np. przyjemności lub niepokoju, przywoływaniem różnych wspomnień, myślami i innego typu reakcjami, które nie są związane z prostym odczuwaniem zmysłowym i na które nie mamy świadomego wpływu. Takie reakcje nazywamy reakcjami pozazmysłowymi. Każdy z nas ma pewne reakcje wrodzone, np. dziecko czując dotyk w okolicy ust zaczyna ssać, a pod wpływem czułego dotyku matki – uspokaja się. Reakcje wyuczone mogą się jednak różnić u każdego z nas. Powstają one na skutek złożonych operacji w mózgu wtedy, gdy dany bodziec ma dla nas jakieś znaczenie (LeDoux, 1998). To właśnie takie pozazmysłowe niechciane reakcje na dany bodziec są przyczyną problemów, jakie odczuwamy po przebyciu traumy.

Widoki, dźwięki czy inne sygnały z otoczenia, które dla innych ludzi są neutralne – u nas mogą powodować niepokój lub inne nieprzyjemne reakcje organizmu. Celem terapii Havening jest eliminacja takich reakcji pozazmysłowych na dany bodziec poprzez usuwanie zakodowania traumy. Sama terapia również wykorzystuje zjawisko reakcji pozazmysłowych na proste, niespecyficzne bodźce – tj. dotyk.

Terapia Havening a inne sposoby leczenia

W czasie sesji Havening terapeuta wykorzystuje dotyk, by oddziaływać na zmianę myśli i zachowań zakodowanych w mózgu pacjenta. Czym taka metoda leczenia traumy różni się od tradycyjnej psychoterapii czy farmakoterapii?

W każdej z nich wykorzystujemy jakieś bodźce – czy to rozmowę i procesy poznawcze w psychoterapii lub terapii NET (Narrative Exposure Therapy), czy leki w farmakoterapii, czy bodźce mechaniczne pochodzące z ciała w TRE, terapiach manualnych i ćwiczeniach fizycznych.

W terapiach psychosensorycznych mówimy o czynniku elektroceutycznym (Famm, 2013), którym w przypadku terapii Havening są fale delta powstające w mózgu pod wpływem niespecyficznego bodźca dotykowego, co umożliwia wpływanie na funkcjonowanie mózgu i zmianę zakodowanych wcześniej ścieżek.

Jak wspomniano, każdy bodziec trafia do mózgu jako sygnał elektrochemiczny – czy to dotyk w czasie terapii Havening, czy słowa psychoterapeuty, czy leki psychotropowe – informacja w układzie nerwowym pacjenta przekazywana jest tak samo. Metody psychosensoryczne mają tę zaletę, że nie powodują działań niepożądanych, są proste do zastosowania, a by zobaczyć pozytywne efekty, często wystarczy nawet tylko jedna sesja.

Chcesz wiedzieć więcej o terapii Technikami Havening?

Czytaj następujące artykuły w dokładnie tej kolejności:

1. Terapia Havening – Wprowadzenie do techniki Havening – czym jest i jak działa?
2. Terapia Traumy: podejście do leczenia traumy w Warszawie
3. Jak elektrochemiczne procesy zachodzące w mózgu mogą pomóc uzyskać lepsze samopoczucie i leczyć traumy?
4. Jak traumatyczne wydarzenia zostają zakodowane w naszym mózgu i jak je odkodować?
5. Neuroanatomia systemu limbicznego – jak trauma fizycznie koduje się w mózgu?
6. Terapia Havening – jak usunąć pamięć traumatyczną? Receptory AMPA

Literatura:

Blase, K.L., van Dijke, A., Cluitmans, PJ., Vermetten, E. (2016). Efficacy of HRV-biofeedback as additional treatment of depression and PTSD. Tijdschr Psychiatr. 58(4):292-300.

Famm, K., Litt, B., Tracey, K. J., Boyden, E. S., & Slaoui, M. (2013). Drug discovery: A jump-start for electroceuticals. Nature 496(7444): 159-161.

Feinstein, D. (2022). Uses of Energy Psychology Following Catastrophic Events. Front Psychol. 25;13:856209.

LeDoux, J.E. (1998). The Emotional Brain: The Mysterious Underpinnings of Emotional Life. New York: Simon & Schuster.

Lowen, A. (1994). Bioenergetics: The Revolutionary Therapy That Uses the Language of the Body to Heal the Problems of the Mind. Penguin Publishing Group.

Purves, D., Augustine, G. J., Fitzpatrick, D., Katz, L. C., LaMantia, A.-S., McNamara, J. O., & Williams, S. M., Eds. (2001). Neuroscience (2nd ed.). Chapters 9 & 10.  Sunderland, MA: Sinauer Associates.

Ruden, R.A. (2010). When the Past is Always Present. Emotional Traumatization, Causes, and Cures. New York: Routledge.

Tao, W.W., Jiang, H., Tao, X.M., Jiang, P., Sha, L.Y., Sun, X.C. (2016). Effects of Acupuncture, Tuina, Tai Chi, Qigong, and Traditional Chinese Medicine Five-Element Music Therapy on Symptom Management and Quality of Life for Cancer Patients: A Meta-Analysis. J Pain Symptom Manage. 51(4):728-747.

Van der Kolk, B. A., McFarlane, A. C., & Weisaeth, L. (Eds.) (2006). Traumatic stress: the effects of overwhelming experience on mind, body and society. New York: Guilford Press.

Wang, C.C., Lo, J., Saunders, R., Adama, E., Bulsara, C., Etherton-Beer, C., Yang, A.W.H. (2022). Light acupuncture and five-element music therapy for nurses’ mental health and well-being during and post-COVID-19: protocol for a randomised cross-over feasibility study. BMJ Open. 29;12(4).

Weinberg, R.S., Hunt, V.V. (1979). Effects of structural integration on state-trait anxiety. J Clin Psychol. 35(2):319-22.

Wilson, G., Farrell, D., Barron, I., Hutchins, J., Whybrow, D., Kiernan, M.D. (2018). The Use of Eye-Movement Desensitization Reprocessing (EMDR) Therapy in Treating Post-traumatic Stress Disorder-A Systematic Narrative Review. Front Psychol. 6;9:923.